American veteran finds healing in Vietnam, decades after the war

It was in mid-2014, 42 years after Keenan had left the central city of Da Nang. Sitting on a bench at a hospital in New York, U.S., with his biopsy results in hand, he realized that he, like many fellow veterans, had developed cancer.

• Đó là vào giữa năm 2014, 42 năm sau khi Keenan rời khỏi thành phố Đà Nẵng. Ngồi trên ghế băng tại bệnh viện ở New York, Mỹ, với kết quả sinh thiết trong tay, anh nhận ra rằng mình, như nhiều cựu chiến binh khác, đã bị ung thư.

That night Keenan searched for everything he could find about dioxin. The images and documents transported him back to memories of Vietnam four decades earlier.

• Đêm đó Keenan tìm kiếm mọi thứ có thể về dioxin. Hình ảnh và tài liệu đưa anh trở lại những ký ức về Việt Nam bốn thập kỷ trước.

In 1971 Matt was deployed in southern Vietnam, assigned to a unit responsible for personnel support and casualty reporting.

• Năm 1971, Matt được triển khai ở miền nam Việt Nam, được giao cho một đơn vị chịu trách nhiệm hỗ trợ nhân sự và báo cáo thương vong.

Matthew Keenan (right) in Da Nang, December 1971. Photo courtesy of Matthew

• Matthew Keenan (bên phải) ở Đà Nẵng, tháng 12 năm 1971. Ảnh do Matthew cung cấp

His job included recording casualty numbers and helping soldiers recover from drug addiction before returning home. The work exposed him to death and danger on a near-daily basis.

• Công việc của anh bao gồm ghi lại số liệu thương vong và giúp các binh sĩ phục hồi từ nghiện ma túy trước khi trở về nhà. Công việc này khiến anh tiếp xúc với cái chết và nguy hiểm gần như hàng ngày.

In Da Nang, he was stationed at a hilltop base where helicopters flew at eye level and the roar of Phantom F-4 fighter jets filled the air day and night. He lived alongside soldiers held on charges of killing civilians.

• Ở Đà Nẵng, anh đóng quân tại một căn cứ trên đồi nơi trực thăng bay ngang tầm mắt và tiếng gầm của máy bay chiến đấu Phantom F-4 vang lên ngày đêm. Anh sống cùng những binh sĩ bị buộc tội giết dân thường.

Many nights they became drunk, shouted and vandalized the place, leaving him unable to sleep. "Every day I counted down and marked my calendar, hoping to go home," he recalls.

• Nhiều đêm họ say rượu, la hét và phá hoại nơi đó, khiến anh không thể ngủ. "Mỗi ngày tôi đếm ngược và đánh dấu vào lịch, hy vọng được trở về nhà," anh nhớ lại.

His last memory before leaving was on May 7, 1972, as he sat at Da Nang Air Base awaiting transfer to Saigon for discharge procedures.

• Ký ức cuối cùng của anh trước khi rời đi là vào ngày 7 tháng 5 năm 1972, khi anh ngồi tại căn cứ không quân Đà Nẵng chờ chuyển đến Sài Gòn để làm thủ tục xuất ngũ.

A plane landed, and hundreds of women carrying babies poured out, barefoot and without belongings, having just fled fierce battles in the central cities of Quang Tri and Hue. "I was forced to leave with a heavy sense of guilt for what Americans had done to this land," he says.

• Một chiếc máy bay hạ cánh, và hàng trăm phụ nữ bế con tràn ra, chân đất và không có đồ đạc, vừa chạy trốn khỏi các trận chiến ác liệt ở các thành phố miền Trung Quảng Trị và Huế. "Tôi buộc phải rời đi với cảm giác tội lỗi nặng nề về những gì người Mỹ đã làm cho mảnh đất này," anh nói.

Three days later he landed in New York. His mother greeted him with a message taped to the front door that read: "Love, peace and happiness." But the war had changed him permanently. "I tried to deny and suppress the trauma, but over time, the memories began to surface like the fizz when you open a soda can," he says.

• Ba ngày sau anh hạ cánh ở New York. Mẹ anh chào đón anh với một thông điệp dán trước cửa nhà: "Yêu thương, hòa bình và hạnh phúc." Nhưng chiến tranh đã thay đổi anh mãi mãi. "Tôi cố gắng phủ nhận và kìm nén chấn thương, nhưng theo thời gian, ký ức bắt đầu trỗi dậy như bọt ga khi bạn mở lon soda," anh nói.

The war left him haunted. He became terrified of ceiling fans, whose whirring reminded him of helicopters in Da Nang.

• Chiến tranh để lại anh ám ảnh. Anh trở nên sợ hãi quạt trần, tiếng kêu vù vù khiến anh nhớ đến trực thăng ở Đà Nẵng.

Loud noises from behind startled him, and he often dreamt of military funerals, firing 31-gun salutes, playing the bugle for fallen soldiers and folding flags for grieving widows.

• Những tiếng động lớn từ phía sau khiến anh giật mình, và anh thường mơ về những đám tang quân đội, bắn 31 phát súng chào, thổi kèn cho các binh sĩ đã ngã xuống và gấp cờ cho các góa phụ đau buồn.

Struggling with both emotional and physical scars, he sought treatment and was diagnosed with post-traumatic stress disorder, or what many Americans referred to at the time as the "Vietnam syndrome."

• Đối mặt với cả vết thương tinh thần và thể chất, anh tìm kiếm điều trị và được chẩn đoán mắc chứng rối loạn căng thẳng sau chấn thương, hay như nhiều người Mỹ thời đó gọi là "hội chứng Việt Nam."

He describes the pain not as a singular memory but as a build-up of jet engine roars, helicopter blades, missile launches, casualty reports, death tolls, and a profound sense of loneliness.

• Anh miêu tả nỗi đau không phải là một ký ức đơn lẻ mà là sự tích tụ của tiếng gầm động cơ phản lực, cánh quạt trực thăng, phóng tên lửa, báo cáo thương vong, số người chết, và cảm giác cô đơn sâu sắc.

In 2012 Matt retired. Two years later he was diagnosed with cancer. "I was shocked to learn that several generations of Vietnamese people were also exposed to Agent Orange," he says. "Vietnam had never been a place I wanted to return to, not even for a holiday, but this discovery stirred something in me."

• Năm 2012 Matt nghỉ hưu. Hai năm sau anh được chẩn đoán mắc ung thư. "Tôi sốc khi biết rằng nhiều thế hệ người Việt Nam cũng bị phơi nhiễm chất độc da cam," anh nói. "Việt Nam chưa bao giờ là nơi tôi muốn trở lại, thậm chí là đi nghỉ, nhưng phát hiện này khơi dậy điều gì đó trong tôi."

A few days later he wrote to the Vietnam Friendship Village, a center supporting Agent Orange victims, and Veterans for Peace, a U.S. group promoting peace and reconciliation, expressing his desire to return.

• Vài ngày sau, anh viết thư cho Làng Hữu Nghị Việt Nam, một trung tâm hỗ trợ các nạn nhân chất độc da cam, và tổ chức Veterans for Peace, một nhóm Mỹ thúc đẩy hòa bình và hòa giải, bày tỏ mong muốn trở lại.

In mid-2015 he arrived in Hanoi, carrying with him fears of how Vietnamese people might treat an American veteran.

• Giữa năm 2015, anh đến Hà Nội, mang theo nỗi lo về cách người Việt Nam có thể đối xử với một cựu chiến binh Mỹ.

Matthew plays football with children at the DAVA center in Hai Chau District, Da Nang. Photo courtesy of Matthew

• Matthew chơi bóng đá với trẻ em tại trung tâm DAVA ở quận Hải Châu, Đà Nẵng. Ảnh do Matthew cung cấp

Friends back home found his decision hard to understand. But Vietnam was not what he had imagined. He stayed at Peace House in Tay Ho District, a residence for volunteer English teachers. Locals greeted the white-haired, blue-eyed "Tay" (foreigner) with curiosity and warmth, often stopping to chat.

• Bạn bè ở quê nhà khó hiểu về quyết định của anh. Nhưng Việt Nam không phải như anh tưởng tượng. Anh ở tại Peace House ở quận Tây Hồ, một nơi cư trú dành cho giáo viên tình nguyện dạy tiếng Anh. Người dân địa phương chào đón người "Tây" (người nước ngoài) tóc trắng, mắt xanh với sự tò mò và ấm áp, thường dừng lại để trò chuyện.

Four days later he traveled south to Da Nang, where he visited a center supporting children affected by Agent Orange. Children with deformed limbs crawled toward him, laughing and wrapping their arms around him.

• Bốn ngày sau anh đi về phía nam đến Đà Nẵng, nơi anh thăm một trung tâm hỗ trợ trẻ em bị ảnh hưởng bởi chất độc da cam. Những đứa trẻ có chi bị biến dạng bò về phía anh, cười và ôm chầm lấy anh.

He joined them in painting, beading and playing basketball. That moment transformed what he thought would be a one-time visit into the beginning of a deeper connection. Three months later he returned to volunteer at the Da Nang Association for Victims of Agent Orange (DAVA).

• Anh cùng chúng vẽ tranh, làm đồ thủ công và chơi bóng rổ. Khoảnh khắc đó đã biến điều anh nghĩ sẽ là một chuyến thăm một lần thành sự khởi đầu của một mối liên kết sâu sắc hơn. Ba tháng sau anh trở lại tình nguyện tại Hội Nạn nhân chất độc da cam Đà Nẵng (DAVA).

There, he met Phuong, a boy affected by dioxin exposure who had dropped out of school in second grade and survived by doing odd jobs. Matt, towering over Phuong in size, recognized a shared bond, they both carried the same invisible burden.

• Tại đó, anh gặp Phương, một cậu bé bị ảnh hưởng bởi phơi nhiễm dioxin đã bỏ học từ lớp hai và sống sót bằng các công việc lặt vặt. Matt, cao hơn Phương rất nhiều, nhận ra một mối liên kết chung, họ đều mang cùng một gánh nặng vô hình.

"My disease is hidden inside, but Phuong’s is visible. His life is tough, yet he has never given up," he says. "He became a huge source of motivation for me."

• "Bệnh của tôi ẩn bên trong, nhưng của Phương thì nhìn thấy được. Cuộc sống của cậu ấy khó khăn, nhưng cậu ấy chưa bao giờ bỏ cuộc," anh nói. "Cậu ấy trở thành nguồn động lực lớn cho tôi."

Each day Matt drove 20 km to DAVA facilities, helping children learn English, do crafts, play sports, and simply enjoy being children.

• Mỗi ngày Matt lái xe 20 km đến các cơ sở của DAVA, giúp trẻ em học tiếng Anh, làm đồ thủ công, chơi thể thao và đơn giản là tận hưởng tuổi thơ.

Matthew meets fellow veterans at Truong Son National Martyrs Cemetery in Gio Linh District, Quang Tri Province. Photo courtesy of Matthew

• Matthew gặp gỡ các cựu chiến binh tại Nghĩa trang Liệt sĩ Quốc gia Trường Sơn ở huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị. Ảnh do Matthew cung cấp

Every four months he returned to New York for cancer treatment. "The closer I grew to them, the more I healed," he says. Around the children, he no longer felt like a man nearing 80. Their laughter brought out his playful side, and he was willing to act silly just to make them smile.

• Mỗi bốn tháng anh trở lại New York để điều trị ung thư. "Càng gần gũi với họ, tôi càng được chữa lành," anh nói. Bên cạnh những đứa trẻ, anh không còn cảm thấy mình như một người đàn ông gần 80 tuổi. Tiếng cười của chúng khiến anh trở nên vui vẻ, và anh sẵn sàng hành động ngớ ngẩn chỉ để làm chúng cười.

Using his pension, he bought cakes, milk and bicycles to brighten their days. By mid-2018, after seeing the children crammed into a small truck on their way to school, he launched the Safe Bus for Kids project, successfully raising funds for a 29-seat bus.

• Sử dụng tiền lương hưu của mình, anh mua bánh, sữa và xe đạp để làm sáng ngày của chúng. Giữa năm 2018, sau khi thấy những đứa trẻ chen chúc trong một chiếc xe tải nhỏ trên đường đi học, anh khởi động dự án Xe buýt An toàn cho Trẻ em, thành công trong việc quyên góp đủ tiền cho một chiếc xe buýt 29 chỗ ngồi.

He continued to advocate for more support, helping fund a basketball court, tables, chairs, and swings. At Christmas in 2019, he decided it was time to stop "ping-ponging" between the U.S. and Vietnam. He sold everything he owned in New York and moved permanently to Son Tra District, Da Nang. The move happened within just a few weeks, right before the Covid pandemic began.

• Anh tiếp tục vận động thêm sự hỗ trợ, giúp tài trợ cho một sân bóng rổ, bàn ghế và xích đu. Vào dịp Giáng sinh năm 2019, anh quyết định đã đến lúc ngừng "ping-pong" giữa Mỹ và Việt Nam. Anh bán hết mọi thứ mình sở hữu ở New York và chuyển hẳn đến quận Sơn Trà, Đà Nẵng. Việc chuyển nhà xảy ra trong vòng vài tuần, ngay trước khi đại dịch Covid bắt đầu.

In 2020, he married Yen Lan. Together, they devoted themselves to charity work supporting children affected by Agent Orange. Now he spends much of his time traveling across Vietnam.

• Năm 2020, anh kết hôn với Yến Lan. Cùng nhau, họ cống hiến cho công việc từ thiện hỗ trợ trẻ em bị ảnh hưởng bởi chất độc da cam. Giờ đây anh dành phần lớn thời gian của mình để đi khắp Việt Nam.

During a trip to the Truong Son National Cemetery in Gio Linh District, Quang Tri Province, in 2018, he encountered a group of Vietnamese veterans paying their respects, lighting incense and laying flowers at the graves.

• Trong một chuyến thăm Nghĩa trang Quốc gia Trường Sơn ở huyện Gio Linh, tỉnh Quảng Trị, vào năm 2018, anh gặp một nhóm cựu chiến binh Việt Nam đang dâng hương và đặt hoa tại các ngôi mộ.

Matt sat on a stone bench, talking with a Vietnamese veteran about the war more than 40 years ago. Before they parted ways, they shook hands. "The war has long passed, and the wounds are healing," he says.

• Matt ngồi trên ghế đá, trò chuyện với một cựu chiến binh Việt Nam về chiến tranh hơn 40 năm trước. Trước khi chia tay, họ bắt tay nhau. "Chiến tranh đã qua lâu, và những vết thương đang được chữa lành," anh nói.