5,000-year-old bread unearthed in Turkey is now back on the menu

Now, more than 5,000 years later, archaeologists have unearthed it, and helped a local bakery to recreate the recipe -- with customers lining up to buy it.

• Giờ đây, hơn 5.000 năm sau, các nhà khảo cổ đã khai quật được nó và giúp một tiệm bánh địa phương tái tạo lại công thức - với khách hàng xếp hàng mua.

Round and flat like a pancake, 12 centimeters (five inches) in diameter, the bread was discovered during excavations at Kulluoba, a site near the central Anatolian city of Eskisehir.

• Tròn và phẳng như bánh pancake, có đường kính 12 cm (khoảng năm inch), chiếc bánh mì được phát hiện trong các cuộc khai quật tại Kulluoba, một địa điểm gần thành phố Eskisehir ở trung tâm Anatolia.

"This is the oldest baked bread to have come to light during an excavation, and it has largely been able to preserve its shape," said Murat Turkteki, archaeologist and director of the excavation.

• "Đây là chiếc bánh mì nướng lâu đời nhất được phát hiện trong một cuộc khai quật và nó phần lớn đã giữ được hình dạng," Murat Turkteki, nhà khảo cổ học và giám đốc cuộc khai quật cho biết.

"Bread is a rare find during an excavation. Usually, you only find crumbs," he told AFP.

• "Bánh mì là một phát hiện hiếm hoi trong một cuộc khai quật. Thường thì bạn chỉ tìm thấy các mẩu vụn," ông nói với AFP.

"But here, it was preserved because it had been burnt and buried," he said.

• "Nhưng ở đây, nó được bảo quản vì đã bị cháy và chôn vùi," ông nói.

The bread was charred and buried under the entrance of a dwelling built around 3,300 BC.

• Chiếc bánh mì đã bị cháy và chôn dưới lối vào của một ngôi nhà được xây dựng vào khoảng năm 3.300 TCN.

A piece had been torn off, before the bread was burnt, then buried when the house was built.

• Một mẩu đã bị xé ra, trước khi chiếc bánh mì bị cháy, sau đó bị chôn khi ngôi nhà được xây dựng.

"It makes us think of a ritual of abundance," Turkteki said.

• "Nó khiến chúng ta nghĩ đến một nghi lễ về sự phong phú," Turkteki nói.

'Moved by this discovery'

• 'Xúc động vì phát hiện này'

Unearthed in September 2024, the charred bread has been on display at the Eskisehir Archaeological Museum since Wednesday.

• Được khai quật vào tháng 9 năm 2024, chiếc bánh mì cháy đã được trưng bày tại Bảo tàng Khảo cổ Eskisehir từ thứ Tư.

"We were very moved by this discovery. Talking to our excavation director, I wondered if we could reproduce this bread," said the city's mayor, Ayse Unluce.

• "Chúng tôi rất xúc động vì phát hiện này. Nói chuyện với giám đốc khai quật, tôi tự hỏi liệu chúng tôi có thể tái tạo lại chiếc bánh mì này không," thị trưởng thành phố, Ayse Unluce nói.

Analyses showed that the bread was made with coarsely ground emmer flour, an ancient variety of wheat, and lentil seeds, with the leaf of an as yet undetermined plant used as yeast.

• Phân tích cho thấy bánh mì được làm từ bột mì emmer xay thô, một loại lúa mì cổ đại, và hạt đậu lăng, với lá của một loại cây chưa xác định được sử dụng làm men.

Ancient emmer seeds no longer exist in Turkey.

• Hạt emmer cổ đại không còn tồn tại ở Thổ Nhĩ Kỳ.

To get as close as possible to the original recipe, the municipality, after analyzing the ancient bread, decided to use Kavilca wheat, a variety that is close to ancient emmer, as well as bulgur and lentils.

• Để đạt gần nhất với công thức gốc, chính quyền thành phố, sau khi phân tích chiếc bánh mì cổ đại, đã quyết định sử dụng lúa mì Kavilca, một loại gần với emmer cổ đại, cũng như bulgur và đậu lăng.

At the Halk Ekmek bakery (meaning "People's Bread" in Turkish), promoted by the municipality to offer low-cost bread, employees have been shaping 300 loaves of Kulluoba by hand every day.

• Tại tiệm bánh Halk Ekmek (nghĩa là "Bánh mì của Người dân" trong tiếng Thổ Nhĩ Kỳ), được chính quyền thành phố khuyến khích để cung cấp bánh mì giá rẻ, nhân viên đã nặn bằng tay 300 ổ bánh Kulluoba mỗi ngày.

"The combination of ancestral wheat flour, lentils and bulgur results in a rich, satiating, low-gluten, preservative-free bread," said Serap Guler, the bakery's manager.

• "Sự kết hợp giữa bột mì cổ đại, đậu lăng và bulgur tạo ra một loại bánh mì giàu chất, no lâu, ít gluten và không có chất bảo quản," Serap Guler, quản lý tiệm bánh cho biết.

The first Kulluoba loaves, marketed as 300-gramme (11-ounce) cakes that cost 50 Turkish lira (around $1.28), sold out within hours.

• Những ổ bánh Kulluoba đầu tiên, được bán dưới dạng bánh nặng 300 gram (11 ounce) với giá 50 lira Thổ Nhĩ Kỳ (khoảng 1,28 đô la), đã bán hết trong vài giờ.

"I rushed because I was afraid there wouldn't be any left. I'm curious about the taste of this ancient bread," said customer Suzan Kuru.

• "Tôi đã vội vàng vì sợ rằng sẽ không còn chiếc nào. Tôi tò mò về hương vị của chiếc bánh mì cổ đại này," khách hàng Suzan Kuru nói.

Drought resistant

• Chống chịu hạn hán

In the absence of written traces, the civilization of Kulluoba remains largely mysterious.

• Trong tình trạng thiếu tài liệu viết, nền văn minh Kulluoba vẫn còn rất bí ẩn.

In the Bronze Age, the Hattians, an Anatolian people who preceded the Hittites, lived in the Eskisehir region.

• Trong thời kỳ đồ đồng, người Hattian, một dân tộc Anatolia trước người Hittites, sống ở khu vực Eskisehir.

"Kulluoba was a medium-sized urban agglomeration engaged in commercial activities, crafts, agriculture and mining. There was clearly a certain family and social order," said archaeologist Deniz Sari.

• "Kulluoba là một khu đô thị cỡ trung bình tham gia vào các hoạt động thương mại, thủ công, nông nghiệp và khai thác mỏ. Rõ ràng đã có một trật tự gia đình và xã hội nhất định," nhà khảo cổ học Deniz Sari cho biết.

The rediscovery of the bread has sparked interest in the cultivation of ancient wheats better adapted to drought.

• Việc tái phát hiện chiếc bánh mì đã khơi dậy sự quan tâm đến việc trồng các loại lúa mì cổ đại thích hợp hơn với hạn hán.

Once rich in water sources, the province of Eskisehir is today suffering from drought.

• Khi xưa giàu nguồn nước, tỉnh Eskisehir ngày nay đang chịu đựng hạn hán.

"We're facing a climate crisis, but we're still growing corn and sunflowers, which require a lot of water," said Unluce, the local mayor.

• "Chúng ta đang đối mặt với khủng hoảng khí hậu, nhưng chúng ta vẫn đang trồng ngô và hướng dương, những loại cây cần nhiều nước," Unluce, thị trưởng địa phương nói.

"Our ancestors are teaching us a lesson. Like them, we should be moving towards less thirsty crops," she added.

• "Tổ tiên của chúng ta đang dạy cho chúng ta một bài học. Giống như họ, chúng ta nên hướng tới những loại cây ít khát nước hơn," bà nói thêm.

The mayor wants to revive the cultivation of Kavilca wheat in the region, which is resistant to drought and disease.

• Thị trưởng muốn hồi sinh việc trồng lúa mì Kavilca trong khu vực, loại cây chống chịu hạn hán và bệnh tật.

"We need strong policies on this subject. Cultivating ancient wheat will be a symbolic step in this direction," she said.

• "Chúng ta cần có các chính sách mạnh mẽ về vấn đề này. Việc trồng lúa mì cổ đại sẽ là một bước mang tính biểu tượng trong hướng đi này," bà nói.

"These lands have preserved this bread for 5,000 years and given us this gift. We have a duty to protect this heritage and pass it on."

• "Những vùng đất này đã bảo quản chiếc bánh mì này trong 5.000 năm và tặng chúng ta món quà này. Chúng ta có nhiệm vụ bảo vệ di sản này và truyền lại cho thế hệ sau."